Nieuwe Wet Bescherming Klokkenluiders
Eind 2021 moet de Europese richtlijn bescherming klokkenluiders geïmplementeerd zijn in de Nederlandse wetgeving. Het demissionaire kabinet stemde onlangs in met een wetsvoorstel dat dit regelt. Dat heeft gevolgen voor de praktijk van de arbofunctionaris, ondernemingsraad en vertrouwenspersoon.
Sinds 1 juli 2016 geldt in Nederland de Wet Huis voor Klokkenluiders. Deze wet stelt dat organisaties met meer dan 50 medewerkers een interne klokkenluidersregeling moeten opstellen. Daarmee liep Nederland voorop in Europa. Eind 2019 is een Europese Richtlijn voor de bescherming van klokkenluiders aangenomen. Deze moet op 17 december 2021 geïmplementeerd zijn in de Nederlandse wetgeving. Het demissionaire kabinet stemde onlangs in met een wetsvoorstel van minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken dat dit regelt.
Klokkenluiden effectieve manier voor aankaarten misstanden
Klokkenluiden wordt erkend als een van de meest effectieve manieren om misstanden zoals corruptie en fraude boven tafel te krijgen. Maar liefst 43 procent van alle fraudegevallen wordt ontdekt door een melding. De helft daarvan is afkomstig van een eigen werknemer. Transparency International stelt dat er meer gevallen van corruptie en fraude worden onthuld door klokkenluiders dan door welke andere bron ook. Dus meer dan door interne audits, politie of media.
Veel meer organisaties moeten een klokkenluidersregeling opstellen
Door deze nieuwe richtlijn moeten organisaties aan een aantal interessante nieuwe elementen gaan voldoen. Dat geldt ook de Nederlandse bedrijven mét klokkenluidersregeling. Bovendien moeten veel meer organisaties een klokkenluidersregeling gaan opstellen. Ook als zij minder dan 50 medewerkers hebben. Het gaat om organisaties die onder de Sanctiewet, de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en de Wet op financieel toezicht (Wft) vallen. Denk bijvoorbeeld aan banken, verzekeraars, accountants, makelaars, taxateurs, notarissen, advocatenkantoren en administratiekantoren.
De Richtlijn Klokkenluiders biedt veel meer bescherming
De nieuwe Richtlijn biedt melders steun- en beschermingsmaatregelen. Onder andere tegen represailles als ontslag, schorsing, overplaatsing of intimidatie. Bovendien biedt de Richtlijn niet alleen werknemers deze bescherming. Maar bijvoorbeeld ook sollicitanten, aandeelhouders, aannemers, leveranciers en degenen die de melder bijstaan. Onder deze laatste groep vallen zzp’ers, vrijwilligers, vertrouwensadviseurs en vakbondsvertegenwoordigers.
De melder mag zich tot de pers wenden
Meldingen moeten zowel mondeling als schriftelijk ingediend kunnen worden. Natuurlijk moeten zij vertrouwelijk worden behandeld. Bovendien zijn er termijnen gesteld waarbinnen de organisatie actie moet nemen of een reactie moet geven. Eerst intern melden moet worden aangemoedigd. Maar de klokkenluider mag zich ook direct tot de autoriteiten of de pers wenden als aannemelijk is dat de melding intern onvoldoende wordt opgepakt.
Bevoegde autoriteiten aangewezen die meldingen ontvangen
De Richtlijn verplicht de landen ook om bevoegde autoriteiten aan te wijzen die externe meldingen moeten gaan ontvangen en in behandeling nemen. In het Nederlandse wetsvoorstel zijn dit: Autoriteit Consument en Markt, de Autoriteit Financiële Markten, de Autoriteit persoonsgegevens, de Nederlandse Bank, de Inspectie gezondheidszorg en jeugd, de Nederlandse Zorgautoriteit en het Huis voor klokkenluiders.
Belangrijk: de omgekeerde bewijslast
Terug naar de nieuwe Richtlijn. Daarin is een bijzonder belangrijk element opgenomen. De omgekeerde bewijslast. In het verleden moest de klokkenluider aantonen dat deze nadeel had ondervonden van zijn melding. Onder de nieuwe wetgeving moet de werkgever aantonen dat een nadelig besluit met betrekking tot de betrokken medewerker niet het gevolg is van een eerder gedane melding. Denk bijvoorbeeld aan schorsing, overplaatsing, intimidatie of ontslag.
De gevolgen voor de praktijk
Preventiemedewerker: Sinds 2005 is de preventiemedewerker een verplichte functie binnen iedere organisatie. En na de wijziging van de Arbowet in 2017 is deze nog steviger verankerd in de organisatie. De preventiemedewerker ondersteunt de werkgever bij de zorg voor de dagelijkse veiligheid en gezondheid. De preventiemedewerker heeft kennis van de arbeidsrisico’s van de organisatie en van de te nemen preventieve maatregelen. Het zijn deskundige medewerkers binnen het bedrijf die de werkgever adviseren over de arbeidsomstandigheden.
Preventiemedewerkers zijn betrokken bij het opstellen van de Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en het bijbehorende plan van aanpak. Ook spelen zij een belangrijke rol bij het uitvoeren van de maatregelen die voortkomen uit het plan van aanpak. Hierbij adviseren zij en werken zij samen met de ondernemingsraad. Binnen deze functie past de aandacht voor de al wettelijk verplichte klokkenluidersregeling én de hierboven genoemde uitbreiding.
Vertrouwenspersoon: Steeds meer vertrouwenspersonen krijgen naast de taken rond ongewenste omgangsvormen, ook de functie van vertrouwenspersoon integriteit. Vanuit die rol is het goed om zowel management als ondernemingsraad te attenderen op deze nieuwe richtlijn. In samenwerking met de ondernemingsraad en preventiemedewerker kan hierin veel bereikt worden.
Ondernemingsraad: De ondernemingsraad heeft een belangrijk recht op basis van artikel 27 WOR. Bij een besluit tot vaststelling of wijziging van een procedure over het omgaan met het melden van een vermoeden van een misstand als bedoeld in de Wet Huis voor klokkenluiders, heeft de ondernemingsraad instemmingsrecht. Ook moet de ondernemingsraad instemming verlenen bij wijziging of aanpassing van de bestaande klokkenluidersregeling. Belangrijk is verder dat er nu aanzienlijk meer organisaties wettelijk verplicht worden een dergelijke regeling op te stellen. Ook de organisaties met minder dan 50 medewerkers.
Samen optrekken voor betere bescherming klokkenluiders
Als de preventiemedewerker, vertrouwenspersoon én ondernemingsraad gezamenlijk optrekken bij het aanpassen van de klokkenluidersregeling, geeft deze regeling straks meer zekerheid en bescherming voor de klokkenluider!
Het wetsvoorstel wordt openbaar na indiening bij de Tweede Kamer. Op de nieuwe website wetbeschermingklokkenluiders.nl is binnenkort informatie te vinden over de aanstaande wetswijzigingen en de eisen waaraan werkgevers en bevoegde autoriteiten moeten gaan voldoen. Ook de website huisvoorklokkenluiders.nl informeert over de wetswijzigingen. Het Huis voor klokkenluiders zal helpen bij het voorbereiden van de nieuwe meldautoriteiten op de implementatie van de EU-richtlijn.
Meer informatie
• Wetsvoorstel verbetert positie klokkenluiders
• Europese richtlijn bescherming klokkenluiders
Dit artikel is door Cor van Duinhoven i.o.v. Arbo-online geschreven
Bron: https://www.arbo-online.nl/gezond-werken/nieuws/2021/06/klokkenluider-staat-veel-sterker-door-nieuwe-wet-10123017